در مقاله، نحوه اهدای مقام مشورتی سازمان ملل به سمن ها و مشارکت آن‌ها (1)، بخش‌های تابعه این مقام و سازوکار مقام مشورتی شورای اقتصادی اجتماعی برای مشارکت سمن‌ها در رویدادهای شورا معرفی گردید.

در این مقاله و در ادامه مقاله قبل، نحوه مشارکت سمن های دارای مقام مشورتی، نحوه ثبت مقام مشورتی، انواع مقام مشورتی و گزارش‌های دوره‌ای این سازمان‌ها مورد بررسی قرار می‌گیرد، سپس سازمان‌های ایرانی دارای مقام مشورتی مورد معرفی می‌شوند، در نهایت نیز بحث و تحلیل کوتاهی درباره مقام مشورتی شورای اقتصادی اجتماعی سازمان ملل ارائه می‌شود.


نحوه مشارکت سمن های دارای مقام مشورتی

برای این که بیشتر با مشارکت سمن هایی که مقام مشورتی را در سازمان ملل دارند، آشنا شوید، با ما همراه باشید.

1. نوشتن بیانیه (اظهارات کتبی)

شورای اقتصادی اجتماعی به ایده‌ها و پیشنهاد‌های متخصصین جامعه مدنی نیاز دارد، به همین دلیل  سمن ها را تشویق می‌کند که نظرات کتبی خود را برای بخش‌های مختلف کاری شورای اقتصادی اجتماعی ارسال کنند. در مورد اظهارات کتبی در قطعنامه 31/1996 آمده است:

«اظهارات کتبی مربوط به دستور کار شورا ممکن است از طرف  سمن ها در مقام مشورتی عام یا خاص در موضوعات خاصی که آن سازمان صلاحیتش را داراست ارائه شود، چنین اظهاراتی باید از طرف دبیر کل به همه اعضای شورا ارسال شود.»

اظهارات کتبی می‌تواند به‌صورت آنلاین در وب‌سایت cso.net ارائه شود.

برای اظهارات کتبی تعداد کلمات اظهارنامه به نوع مقام مشورتی بستگی دارد . بر اساس قطعنامه 31/1996 تعداد کلمات برای اظهارات محدود می‌شود به:

  • مقام مشورتی عام حداکثر 2000 کلمه
  • مقام مشورتی خاص 500 کلمه

 سمن ها ممکن است برای شرکت در یک جلسه تنها به ارائه نظرات کتبی که در آن تخصص دارند بسنده کنند.

همچنین  سمن ها می‌توانند بیانیه مشترک با دیگر  سمن ها ارسال کنند، این امکان در صفحه ارسال بیانیه وجود دارد.

2. شفاهی در سمن

همان‌طور که در قطعنامه 31/1996 آمده است،  سمن های دارای مقام مشورتی عام یا خاص، می‌توانند یک بیانیه شفاهی در اجلاس سالانه شورای اقتصادی اجتماعی چه در نیویورک و چه در ژنو ارائه کنند.

هر سازمان تنها می‌تواند یک بیانیه ارائه کند و موضوع بیانیه باید درباره موضوع اصلی اجلاس در آن سال باشد.

ارائه می‌تواند در شورای اصلی و یا در بخش‌های تابعه انجام شود.

سازمان‌ها باید درخواست خود را به دبیرکل یا شورای اقتصادی اجتماعی ارائه دهند.

موضوعات سال‌های گذشته در جلسات شورای سمن

  • 2007  ریشه‌کنی فقر و گرسنگی
  •  2008  توسعه پایدار
  • 2009  بهداشت عمومی جهانی
  • 2010  برابری جنسیتی و توانمندسازی زنان
  • 2011  آموزش‌وپرورش

اظهارات شفاهی ممکن است در کمیسیون‌های عملیاتی نیز ارائه شوند.

همچنین سازمان‌ها با ارائه بیانیه مشترک با  سمن های دیگر می‌توانند شانس خود را در ارائه نظرات سازمان‌های همفکر به شورای اقتصادی اجتماعی افزایش دهند.

3. سازمان‌دهی رویداد خود در سازمان ملل متحد

 سمن ها از این گزینه می‌توانند برای سازمان‌دهی یک رویداد اصلی که از طرف شورای اقتصادی اجتماعی برگزار می‌شود استفاده کنند. شما می‌توانید با سازمان دهنده رویدادها در شورای اقتصادی اجتماعی تماس گرفته و ایده خود را با او در میان بگذارید. در صورت انتخاب شما، هماهنگی با دفتر انجام خواهد شد.

برای مثال در 55 امین جلسه کمیسیون وضعیت زنان در فوریه 2011 مجمع بین‌المللی زنان برای صلح و جنبش هم‌صدایی با مشارکت بخش زنان سازمان ملل متحد و نماینده دائم ایرلند در سازمان ملل میزگردی را برگزار نمودند.

همچنین سازمان طرح بین‌الملل با همکاری یونیسف و بخش آموزش و پرورش دختران در سازمان ملل رویداد مشابهی را با موضوع « توانمندسازی دختران: آموزش و تکنولوژی» برگزار نمودند.

بیشتر بخوانید:

بررسی تفاوت‌ های جنسیتی در مشارکت در امور خیریه

چگونگی درخواست مقام مشورتی سمن

شورای اقتصادی اجتماعی با سازمان‌های بین‌المللی، منطقه‌ای، ملی و مردم‌نهاد، غیرانتفاعی، عمومی و داوطلبانه به‌عنوان مقام مشورتی همکاری می‌کند.

الزامات واجد شرایط بودن برای مقام مشورتی شورای اقتصادی اجتماعی :

  •  فعالیت سازمان سمن باید مرتبط با اهداف و فعالیت شورای اقتصادی اجتماعی باشد.
  •   مکانیسم شفاف و دموکراتیک تصمیم‌گیری و قانون اساسی داخلی دموکراتیک
  •  باید دارای یک مرکز تأسیس‌شده با یک مدیر اجرایی باشد.
  •  باید حداقل 2 سال از شروع فعالیت آن گذشته باشد.
  •  باید مجوز و اختیار صحبت برای اعضای خود را داشته باشد.
  • باید دارای یک ساختار مشخص باشد
  • باید سازوکار مناسبی برای پاسخگویی داشته باشد.
  • باید صورت‌های مالی را برای کمیته فراهم کند اعم از کمک‌ها و حمایت‌های دیگر؛ مستقیم یا غیرمستقیم

شش گام ساده برای کسب مقام مشورتی سمن در سازمان ملل

1. ایجاد یک پروفایل در سایت شورای اقتصادی اجتماعی سازمان ملل

2. ارسال درخواست آنلاین که شامل پر کردن یک پرسشنامه و اسناد مرتبط است

3. بررسی اولیه از درخواست شما توسط بخش سمن، برای اطمینان از کامل بودن درخواست

4. بررسی درخواست شما توسط کمیته شورای اقتصادی اجتماعی  سمن ها

5. توصیه شدن توسط کمیته  سمن ها

6. تصمیم‌گیری برای درخواست شما در شورای اقتصادی اجتماعی در جولای هر سال.

  • نکات مرحله 1

- پروفایل به‌صورت آنلاین در سایت شورای اقتصادی اجتماعی ایجاد می‌شود.

  • نکات مرحله 2

1. یک کپی از قانون اساسی، منشور یا اساسنامه شما با قوانین و اصلاحات احتمالی قوانین

2. یکی کپی از گواهی ثبت، با توجه به قطعنامه 31/1996 یک سازمان باید ثابت کند که دز رمان درخواست حداقل 2 سال از فعالیتش گذشته است.

3. یک کپی از جدیدترین صورت‌های مالی و گزارش سالانه

4. نمونه‌هایی از نشریات و مقالات اخیر و یا اظهارات و چارت سازمانی اگر در دسترس باشد.

5. همه موارد باید به انگلیسی و یا فرانسه ترجمه شوند.

  • نکات مرحله 4

1. کمیته 19 نفره جغرافیایی متشکل از 5 نفر از آفریقا، 4 نفر از آسیا، 2 نفر از اروپای شرقی، 4 نفر از آمریکای لاتین و کارائیب، 4 نفر از غرب اروپا و دیگر قسمت‌ها است.

2. شما در کمیته بررسی می‌توانید 2 نماینده برای پاسخ به سؤالات احتمالی داشته باشید؛ اما حضور نمایندگان اجباری نیست و در تصمیم شورا هیچ تأثیر ندارد. همچنین سیستمی بر اساس وب طراحی شده است که شما می‌توانید با حضور در آن در زمان بررسی پرونده به‌سرعت به سؤالات پاسخ دهید. بخش سمن پاسخ به سؤالات را بررسی می‌کند سپس برای اعضای کمیته ارسال می‌کند. همچنین ممکن است کمیته سؤال خاصی از نمایندگان نپرسد.

  • نکات مرحله 5

1. کمیته هر سال 2 بار در می و ژانویه برگزار می‌شود که یک توصیه ارائه می‌کند

2. توصیه ارائه‌شده برای سازمان شما در صفحه اختصاصی قابل‌رؤیت است.

3. کمیته یکی از 3 حالت زیر را توصیه می‌کند (عام، خاص، فهرست) و یا درخواست را برای پاسخ به سؤالات و شفافیت موارد دیگر رد کند.

بیشتر بخوانید:

آیا دانش در امر خیر مهم است؟

انواع مقام مشورتی

مقام های مشورتی در سمن ها با توجه به شرایط آن‌ها دارای رده‌بندی مخصوص خود هستند که در ادامه آنها را بررسی می‌کنیم.

  • مقام مشورتی عام

برای سازمان‌هایی که در بخش بزرگی از جامعه و در چند کشور فعالیت داشته‌اند و حوزه فعالیت آن‌ها بسیاری از مسائل دستور کار شورای اقتصادی اجتماعی را پوشش دهد.

  • مقام مشورتی خاص

برای سمن های با صلاحیت خاص که زمینه‌های فعالیت آن‌ها بخش کوچکی از فعالیت‌های شورای اقتصادی اجتماعی را پوشش می‌دهد. این سازمان‌ها معمولاً کوچک‌ترند و اخیراً تأسیس شده‌اند.

  • فهرست مقام مشورتی

فهرستی از  سمن ها که محدودترند و تمرکز تکنیکی دارند و می‌توانند مشارکت‌های موردی در فعالیت‌های شورای اقتصادی اجتماعی داشته باشند.

گزارش‌های چهار سالانه

سازمان‌های دارای مقام مشورتی عام و خاص در سازمان ملل باید هر چهار سال یک‌بار مختصر گزارشی از فعالیت‌های خود ارائه کنند. به‌ویژه در حوزه‌هایی که حمایت و فعالیتی در راستای فعالیت‌های سازمان ملل انجام داده‌اند. مشارکت در دستیابی به اهداف هزاره و فعالیت‌های سازمان ملل یکی از اهداف اصلی اعطای مقام مشورتی به  سمن‌ها است. شش ماه قبل از سر رسید 4 سال به شما پیامی مبنی بر ارائه گزارش داده می‌شود که انتظار می‌رود در موعد مقرر ارائه شود در غیر این صورت شامل جریمه خواهید شد.

  • عدم ارسال گزارش سمن

  • تحت گزارش معیارهای بهبود روش گزارش دهی سال 2008 اقدامات خاصی برای سازمان‌هایی که گزارش ارائه نداده‌اند پیش‌بینی شده است.
  • یک ماه پس از تاریخ تعویق گزارش به هر دلیل، بخش سمن به شما اطلاع می‌دهد و می‌خواهد تا 1 ژانویه سال بعد گزارش ارسال شود.
  • اگر تا 1 ژانویه گزارش دریافت نشود. بخش سمن درخواست نهایی را ارائه می‌دهد که گزارش تا 1 می ارسال شود. اگر بازهم ارسال نشود مقام مشورتی شما بلافاصله برای یک سال تعلیق خواهد شد.
  • اگر در این دوره باز هم گزارشی به بخش سمن ارائه نشود، به شورای اقتصادی اجتماعی برای خروج سمن شما از مقام مشورتی توصیه می‌شود.

سازمان‌های ایرانی دارای مقام مشورتی

در سایت شورای اقتصادی سازمان ملل بخش پروفایل  سمن ها، حدود 300 سمن ایرانی پروفایل خود را ثبت نموده‌اند که از این میان 47 سمن مقام مشورتی شورای اقتصادی اجتماعی سازمان ملل را دریافت کرده‌اند که اسامی این سازمان‌ها همراه با سال ثبت مقام مشورتی در جدول ارائه شده است.

  • وضعیت و عملکرد سمن های ایرانی دارای مقام مشورتی

از این بین تنها بنیاد کودک که پشتوانه‌ای بین‌المللی دارد دارای مقام مشورتی عام است، کانون طراحی مهندسی و مونتاژ ایران در فهرست قرار گرفته است و 45 سازمان دیگر به‌صورت مقام مشورتی خاص به ثبت رسیده‌اند.

 با بررسی فعالیت سازمان‌های ایرانی در کمیسیون‌های شورای اقتصادی اجتماعی معلوم می‌شود که از این47 سازمان تنها 7 سازمان تا کنون در رویدادهای شورای اقتصادی اجتماعی فعالیت داشته‌اند که عبارت‌اند از:

  •  بنیاد امور بیماری‌های خاص،
  • جمعیت دانشجویی امام علی علیه‌السلام،
  • گروه بانوان نیکوکار،
  • موسسه زنان مسلمان ایران،
  • موسسه خیریه آموزشی مریم قاسمی،
  •  شبکه ارتباطی سازمان‌های غیردولتی زنان و سازمان زنان زرتشتی.

 این هفت سازمان از سال 2001 تا 2011 در مجموع در 17 رویدار مشارکت داشته‌اند، و در 5 سال اخیر مشارکتی از سازمان‌های ایرانی ثبت نشده است که این امر نشان‌دهنده آن است که برای اکثر سازمان‌های ایرانی این مقام بیشتر به‌عنوان یک نشان ثبت‌شده تا یک زمینه فعالیت بین‌المللی است.

در سال 2016 نیز 7 سازمان ایرانی توانسته‌اند، مقام مشورتی شورای اقتصادی اجتماعی را به دست آورند. البته باید اشاره داشت که در این مقاله تنها گزارشی از مقام مشورتی شورای اقتصادی اجتماعی ارائه شد، ازاین‌رو نحوه مشارکت سازمان‌های ایرانی و میزان تأثیرگذاری و تأثیرپذیری این سازمان‌ها خود موضوعی است که باید تجارب مشارکت این سازمان‌ها مورد بررسی قرارگیرد.

فهرســت سازمان‌های ایـــرانی دارای مقام مشورتی

ردیف
نام
سال ثبت
ردیف
نام
سال ثبت
1
انجمن دفاع از قربانیان تروریسم
2014
25
گروه فرهنگی اجتماعی کیانا
2015
2
عصای سفید
2007
26
مرکز اسلامی تحقیقات و اطلاع‌رسانی فرهنگی و   هنری
2015
3
بهنام دهش پور
2011
27
موسسه زنان مسلمان ایران
2000
4
انجمن (بنیاد) آینده روشن نخبگان
2010
28
موسسه خیریه آموزشی مریم قاسمی
2007
5
انجمن حمایت از زنان و کودکان پناهنده
2013
29
شبکه ارتباطی سازمان‌های غیردولتی زنان
1997
6
آوای چیتای کویر - چیکو
2015
30
موسسه خیریه پیوند گل نرگس
2015
7
موسسه حمایت از آسیب دیدگان اجتماعی
2004
31
سازمان دفاع از قربانیان خشونت
1998
8
بنیاد کودک
2005
32
انجمن پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی
2013
9
بنیاد امور بیماری‌های خاص
2005
33
موسسه فرهنگی هنری ریحانه النبی
2015
10
موسسه خیریه فرهنگی حضرت جوادالائمه
2015
34
امور خیریه بنیاد رشد
2015
11
جمعیت امداد دانشجویی مردمی امام علی
2010
35
مجتمع آموزشی نیکوکاری رعد
2014
12
پژوهشکده علوم شناختی
2003
36
انجمن حمایت و یاری آسیب دیدگان اجتماعی   (احیا)
2008
13
موسسه گفتگوی ادیان
2004
37
محک
2001
14
موسسه مطالعات و تحقیقات زنان
2003
38
انجمن زنان طرفدار توسعه پایدار محیط‌زیست
2013
15
خانه نجات ایران
2005
39
بنیاد توسعه کارآفرینی زنان و جوانان
2014
16
کانون طراحی مهندسی و مونتاژ ایران
2007
40
موسسه حمایت از بازیابی
2015
17
انجمن صنفی صنایع روغن نباتی ایران
2013
41
مؤسسه توان‌بخشی ولیعصر(عج)
2007
18
مرکز تحقیقات و اطلاع‌رسانی اتاق اسلامی
2015
42
موسسه خیریه زنجیره امید
2014
19
مجتمع آموزشی نیکوکاری رعد کرمان
2012
43
سازمان زنان زرتشتی
2003
20
گروه بانوان نیکوکار
1998
44
انجمن سلامت خانواده ایران
2010
21
بنیاد علوم و فناوری هوا و فضا
2016
45
انجمن حمایت از کودکان و نوجوانان توانیاب
2016
22
بنیاد بیماری‌های نادر ایران
2016
46
انجمن شهروندان مدافع حقوق مدنی «منشور پارسه»
2016
23
کانون معلولین توانا
2016
47
نشریه مدیریت کیفیت جامع
2016
24
انجمن حقوقدانان دفاع از حقوق بشر
2016



مقام مشورتی سازمان ملل؛ فرصت یا تهدید؟!

شاید بتوان مهم‌ترین نکته مثبت سازوکار مقام مشورتی را استفاده سمن‌های کشورهای جهان از تجارب موفق و برتر  سمن‌های دیگر در نقاط مختلف جهان و همچنین شناسایی سازمان‌های با اهداف شبیه و هم‌راستا نام برد.‌
سمن‌ها از این طریق هم می‌توانند همکاری‌های بین‌المللی را آغاز کنند و هم ایده‌های موفقی را بیابند تا نمونه‌های آن را در کشور خود پیاده‌سازی کنند و یا حتی به تجاربی دست پیدا کنند که شاید برای به دست آوردن آن‌ها باید سال‌ها زحمت می‌کشیدند.

اما در نقطه مقابل مهم‌ترین معضل از سازوکار خود سازمان ملل ایجاد می‌شود، و آن سلطه ابرقدرت‌ها بر تصمیمات و رویدادهای سازمان و همچنین استفاده از مبانی فکری آن‌ها در تنظیم بیانیه‌ها و قوانین بین‌المللی است. ازاین‌رو فرهنگ و عقاید دیگر کشورها یا باید در این سیستم جهانی حل و یا طرد شود. 

 برای مثال مشکلاتی که بیانیه حقوق بشر و یا بیانیه کنوانسیون حقوق زنان با فرهنگ ایرانی و عقاید اسلامی دارد از این قبیل است و یا یکی از اهداف شورای اقتصادی اجتماعی مقابله با تروریسم است اما هنگامی‌که وارد مصداق سازمان‌های تروریستی می‌شویم لاجرم سیاسی‌کاری و تسلط کشورهای استکباری بر این مصداق می‌بینیم.

به نظر نگارنده رویداد «جنسیت، فناوری و ایجاد صلح: از بین بردن شکاف اسرائیل و فلسطین» که در بخشهای قبل به آن اشاره شد نیز از این قبیل است، یعنی برگزاری رویدادی با ظاهر مشارکت سمن‌‌ها اما در راستای اهداف کاملاً سیاسی.

ازاین‌رو این سازوکار برای سمن های ایرانی یک فرصت است و یک تهدید؛ فرصتی برای انتقال تجارب، همکاری بین‌المللی و گسترش فضای ذهنی و کاری سمن و همچنین فرصتی برای اهداف فرهنگی و اجتماعی ایرانی و اسلامی جامعه سازمان‌های مردم‌نهاد ایران است.

به علاوه تهدیدی است از جهت مشارکت ناخودآگاه در دستیابی به اهداف کشورهای استکباری و یا مهر تائید بر نظرات و رفتارهای جهانی آن‌ها، به عبارتی به دلیل سازوکار نادرست سازمان ملل لاجرم باید انتظار استفاده‌های نادرست از این سازوکار را داشته باشیم و آگاهانه از نکات مثبت آن استفاده و از نکات منفی آن پرهیز کنیم.