کشورها یافته‌اند که مهم‌ترین عامل کلیدی در توسعه آنها، با حکمرانی خوب محقق می‌گردد. بدین معنی که تخصیص صرفِ منابع بودجه‌ای برای کالا و خدمات مناسب، می‌تواند به پیامدهای مثبتی در نیازهای مختلف جامعه، منجمله بخش سلامت منجر نگردد.
به عبارتی می‌توان بیان داشت که پیامدهای توسعه می‌تواند از طریق حکمرانی محقق گردند، حتی با اینکه حکمرانی تنها در اثربخشی حوزه مخارج عمومی بکار گرفته شود. حکمرانی در ارتباط با گسترش معیارهای بخش سلامت بوده که در این راستا از شاخصه‌هایی همچون امید به زندگی نوزادان، میزان مرگ‌ومیر در مادر و کودک وجود دارد.
به واسطه وضعیت نامطلوب حوزه بهداشت و درمان در کشورهای در حال توسعه، به سبب مدیریت ضعیف دولتی، در این بخش، سرمایه‌گذاری‌ها فاقد هدفمندی بوده و اثربخشی اندکی داشته است. بدین معنی که منابع از طریق بودجه کمی که برای آنها تخصیص یافته است، فاقد کارایی هستند.
به صورت کلی می‌توان گفت مدیریت صحیح منابع عمومی منجر به ارتقای حوزه بهداشت، درمان و سلامت می‌گردد. حال آنکه توسعه معیارهای حکمرانی خوب، منجمله پاسخگویی و شفافیت، عدم خشونت و تروریسم، ثبات سیاسی و اثربخشی دولتی، حاکمیت قانون و کیفیت قوانین و مقررات به شکل چشم گیری دارای تاثیرات مطلوبی بر کاهش نرخ مرگ‌ومیر دارد.
دولت‌ها در ساختارهای اجتماعی، به عنوان نهاد ساز عمل نموده و محیطی را جهت رشد اقتصادی فراهم می‌آورند. بخش خصوصی در این محیط به شکلی روان، دور از اتلاف و کم‌هزینه به موفقیت دست می‌یابند. در اینجاست که جامعه مدنی به عنوان بخش سوم، در ساختار اجتماعی نسبت به توازن بین قدرت و منفعت و راستای تحقق نیازهای جمعی بر می‌آید.
این مدینه فاضله در زیر سایه حکمرانی مطلوب و با همکاری بخش خصوصی، جامعه مدنی و بخش دولتی منجر به بهبود عملکرد اقتصادی و اجتماعی می‌گردد. در عین حال سنجش و پایش وضعیت اجتماعی از طریق شاخصهای رشد اقتصادی، درآمد سرانه و... کفایت لازم را نداشته و نظر پژوهشگران را به سوی متغیرهای انسانی و اجتماعی جلب نموده است.
به واسطه وضعیت نامطلوب خدمات درمانی، بهداشتی و سلامتی در کشورهای در حال توسعه؛ به سبب ضعف مدیریت و سیاست‌های دولتی در این حوزه، سرمایه‌گذاری اندکی صورت می‌پذیرد و می‌توان گفت که بخش خصوصی تنها به کسب منافع از حوزه درمان پرداخته و بخش سوم جامعه مدنی نیز با دانش و تجربیات خود تنها به حوزه‌ای مورد علاقه خود می‌پردازد.
بررسی تأثیر بهداشت بر زندگی انسان‌ها و جامعه
در سال 1990 دو اقتصاددان پاکستانی؛ شاخصهای توسعه انسانی را به عنوان مهم‌ترین معیار جهت اندازه‌گیری توسعه کشور مطرح نمودند و با این نظریه، توسعه هر فرد در جامعه را موجب توسعه دانسته، چرا که انسان‌ها هم ابزار توسعه بوده و هم خود هدف توسعه می‌باشند.
در این شاخص دو بخش عمده وجود داشته که شامل آموزش و ارتقای انسان و نیز سلامت، بهداشت و درمان می‌باشد. بهداشت عاملی است که به زندگی انسان‌ها ارزش داده و منجر به رشد و توسعه اقتصادی می‌گردد. همچنین ارتقای نظام سلامتی از طریق افزایش طول عمر انسان‌ها و کاهش بیکاری و ایام بیماری در کنار حذف هزینه‌های درمان، منجر به ارتقای اثربخشی و کارایی و در نهایت بهره‌وری نیروی انسانی می‌گردد.
بدین سبب سرمایه‌گذاری در این بخش، به عنوان یکی از وظایف دولت‌ها قلمداد می‌گردد. حال آنکه منفعت طلبی بازار، در حوزه سلامت و بهداشت، ضرورت ورود دولت را ایجاد می‌نماید. بدین سبب حکمرانی مطلوب، نقش اثرگذاری در توسعه معیارهای بخش بهداشت، درمان و سلامت دارد.
برای مطالعه :
مقایسۀ حقوقی و ارزیابی نحوۀ تشکیل موقوفات عام و موسسات خیریه
در پژوهش‌های صورت گرفته، قاضی طباطبایی و همکاران در سال 1391 به تحلیل معیارهای حکمرانی مطلوب بر ارتقای حوزه انسانی پرداخته و رابطه معنا دار و مثبتی بر شاخصهای ارتقای منابع انسانی بدست آوردند. همچنین دانایی فرد و همکاران (1391)، صباغ کرمانی و باسخا (1397) بروی "تاثیر گذاری معیار حکمرانی و بهبود هزینه‌های دولتی از منظر سرمایه گذاری در حوزه سلامت و بهداشت" مطالعه نموده و تاکید داشتند که تاثیر معناداری بر متغیرهای پژوهش خود یافته‌اند.
حوزه های خیریه بهداشت و درمان
در این پژوهش به دنبال اولویت‌بندی خیریه‌های فعال در حوزه‌های بهداشت و درمان از طریق برداشت جوانان از عملکرد خیریه‌ها مطابق معیارهای حکمرانی مطلوب هستیم. این مقایسه و اولویت‌بندی بر اساس معیارهای حکمرانی مطلوب صورت پذیرفته و تنها نتایج برداشتی جامعه در اینجا بکار گرفته شده است. در همین راستا خیریه‌های ارایه‌دهنده خدمات بهداشت و درمان بر اساس نظر خبره مطابق «جدول 1» طبقه‌بندی گردیدند.
جدول1: طبقه بندی خیریه های حوزه بهداشت و درمان
نتایج برداشتی نمایانگر تصورات و استنباط‌های ذی‌نفعان نسبت به عملکرد خیریه‌ها و سمن‌ها است که از روش‌هایی همچون نظرسنجی، گروه‌های متمرکز، امتیازدهی توسط موسسه خیریه و سمن، بررسی تقدیرها و شکایات و مصاحبه‌های ساخت یافته بدست می‌آید.
1. بیماری سرطان
سلول‌های سالم بدن بر اساس یک الگوی منظم رشد می‌کنند، تقسیم می‌شوند و می‌میرند. در سلول‌های سرطانی این توانایی وجود دارد که همچنان به رشد و تقسیم سلولی ادامه دهند. این سلول‌ها در بدن تجمع یافته و تشکیل تومور می‌دهند. سرطان می‌تواند از هر جای بدن برخیزد.
بیش از صد نوع سرطان وجود دارد. انواع سرطان معمولاً بر اساس عضو یا بافتی که سرطان در آن تشکیل می‌شود نام‌گذاری می‌گردد. ممکن است سرطان در جنسیت‌های مختلف متفاوت باشد. برخی از شایع‌ترین سرطان‌ها در مردان به ترتیب:
- پوست،
- مری،
- معده،
- خون،
- پروستات،
و در زنان به ترتیب:
- پوست،
- سینه،
- مری،
- معده،
- دهانه رحم،
- خون،
می‌باشد. مؤسسات خیریه سرطان در ایران بر روی تمامی حوزه‌ها و تمامی سنین از درمان، حمایت پزشکی و روانی فعالیت می‌کنند.
2. بیماری پروانه‌ای
بیماری بسیار نادری است که تحت شرایط خاص، پوست بیمار حالت شکننده پیدا کرده و تاول‌های مختلفی روی پوست ایجاد می‌شود. بیماری پروانه‌ای یا به اختصار (EB) به دلیل جهش در ژن تولید کلاژن و کراتیم بروز پیدا کرده و موجب ایجاد تغییرات چشمگیری در بافت‌های هم بند بدن می‌شود.
بر اساس پژوهش‌های اخیر احتمال ابتلا به این بیماری به جسم و نژاد فرد چندان بستگی ندارد. مبتلایان به بیماری پروانه‌ای پوست بدنشان به شدت شکننده می‌شود و کافی است کمی شکاف پیدا کند تا تاول‌های وحشتناکی روی سطح پوست تشکیل شود. متأسفانه هنوز درمانی جهت ریشه کردن این بیماری کشف نشده است.
پروژه‌های درمانی حال حاضر تنها برای کاهش درد، عفونت و سایر عارضه‌های ناشی از پیدایش بیماری خلاصه می‌شود. پوست بدن انسان سالم شامل دو لایه خارجی و داخلی است و بین دو لایه بافت پوستی، قلاب‌های پروتئینی قرار دارند که تحت عنوان کلاژن شناخته می‌شوند.
مسئولیت این نوع کلاژن در جلوگیری از پاره شدن یا حرکت مجزای دو لایه پوست عمل می‌کنند. متأسفانه مبتلایان به بیماری پروانه‌ای از فقدان این دسته از قلاب‌های پروتئینی رنج می‌برند. به همین دلیل هر نوع اصطکاک بین دو لایه پوست ممکن است باعث جدا شدن این دو لایه از یکدیگر شود. متخصصین، بیش از ۳۰ نوع بیماری پروانه‌ای کشف کرده‌اند.
3. بیماری های خاص
ویژگی‌های بیماری‌های خاص شامل مزمن بودن، نداشتن درمان قطعی، تحمیل هزینه‌های بسیار زیاد، داشتن تاثیرات فرهنگی و اجتماعی و نیازمند به فناوری‌های نوین جهت درمان می‌باشد.
4. بیماری هموفیلی
از بیماری‌های با اختلالات خونریزی دهنده و وابسته به جنسیت است که در مردان شیوع بیشتری دارد. هموفیلی یک بیماری ارثی است و این امر پیشگیری از آن را بسیار مشکل می‌سازد. در بدن انسان ۱۳ نوع فاکتور انعقادی از جنس پروتئین وجود دارد و بیماری هموفیلی بر اساس نوع کمبود هر فاکتور به چند نوع تقسیم شده است که شایع‌ترین نوع آن بیماری "ون ویلبراند" و سپس کمبود فاکتور ۸ یا هموفیلی A و بعد از آن کمبود فاکتور ۹ یا بیماری هموفیلی B است.
همچنین بیماری هموفیلی برحسب شدت به انواع شدید، متوسطه و خفیف تقسیم می‌شود. در نوع متوسط و خفیف، بیماران به دنبال ضربه و تروما دچار خونریزی می‌شوند و در آن زمان پزشک متوجه بیماری در فرد می‌شود؛ اگر کودک مشکوک به بیماری هموفیلی است، لازم است آزمایش‌های غربالگری اولیه شامل شماره پلاکت و cbc انجام شود.
5. بیماری تالاسمی
اختلالی است که به واسطه کاهش یا عدم ساخت زنجیره‌های گلوبین به وجود می‌آید. و موجب اختلال در امر اکسیژن‌رسانی می‌گردد. بیماران مبتلا با علائم و نشانه‌های عدم رشد مناسب، بزرگی طحال و کبد و اختلالات استخوانی به ویژه در سر و صورت مشخص می‌گردند.
تالاسمی آلفا و بتا از شایع‌ترین اختلالات هموگلوبینی می‌باشند. که موجب کاهش یا عدم تولید هموگلوبین می‌شوند. بیماران تالاسمی به علت ماهیت بیماری نیاز به تزریق خون مداوم دارند. تالاسمی بتا به سه گروه مینور، اینترمدیا و ماژور تقسیم می‌شود که مورد آخر شدیدترین نوع بیماری است.
پیوند سلول‌های بنیادی در درمان پذیرفته شده برای تالاسمی ماژور می‌باشد. در این روش درمانی سلول‌های بنیادی جداشده از مغز استخوان فرد سالم به فرد بیمار انتقال داده می‌شود. عوارض بیماری تالاسمی در طول زندگی فرد ایجاد می‌شود که برخی از آنها ناشی از نقص ژنتیکی و موارد دیگر در اثر اقدامات درمانی انتقال خون‌های متعدد به وجود می‌آید.
6. نارسایی یا کم‌کاری کلیه‌ها
نقش کلیه در بدن انسان تمیز کردن خون از مواد زائد و تنظیم املاح بدن است. اگر کلیه‌ها کم کار شوند و قادر به تصفیه خون نباشند، موجب تجمع مواد سمی در خون و به هم خوردن تنظیم املاح بدن می‌شوند. در حالت طبیعی، در داخل کلیه، میلیون‌ها واحد سلول‌های تصفیه‌کننده خون به نام نفرون وجود دارند که در شرایط نارسایی کلیوی، نفرون‌ها خون را تصفیه نمی‌کنند. عواملی که باعث کم‌کاری یا از کارافتادگی کلیه‌ها می‌شوند شامل:
- عوامل ایجادکننده ناگهانی خونریزی زیاد حین و پس از عمل جراحی یا تصادف شدید که مانع خون رسانی به کلیه ها شوند. لذا سلول‌های تصفیه‌کننده کلیه‌ها دچار شوک شده و مختل می‌شوند.
- ورم حاد کلیه به علت ابتلا به بیماری ویروسی یا باکتری، به دنبال عفونت شدید پوستی به صورت ثانویه، کلیه‌ها دچار تورم و کم‌کاری می‌شوند.
درمان نارسایی کلیوی رژیم غذایی سرشار از کربوهیدرات و کم نمک همراه با مایعات کم، داروهای ادرارآور و دیالیز است.
7. بیماری دیابت
دیابت بیماری مزمن و غیر واگیری است که به دنبال کاهش ترشح انسولین، مقاومت به انسولین یا هر دو مشخص می‌شود. در رده‌بندی روان‌پزشکی، دیابت در دسته بیماری‌های روان تنی جای می‌گیرد. در مراحل اولیه دیابت یا بدون علامت باشد یا با بالا رفتن قند خون، علائم دیابت آشکارتر شود.
پر ادراری، پر نوشی، پر خوری، کاهش وزن
با وجود اشتهای زیاد، خستگی و تاری دید از علائم اولیه شایع در دیابت محسوب می‌شود. نتیجه یک مطالعه علمی نشان می‌دهد که استرس و افسردگی احتمال سکته مغزی و مرگ ناشی از بیماری قلبی عروقی را در بیماران مبتلا به دیابت بیش از دو برابر افزایش می‌دهد.
درمان دیابت با انسولین، قرص های خوراکی پایین آورنده قند خون، رژیم غذایی، ورزش، خود مراقبتی و اندازه‌گیری قند خون بیمار را در بر می‌گیرد.
8. بهداشت باروری و جنسی
در دهه‌های گذشته فعالیت جنسی قبل از ازدواج، در بین جوانان شیوع پیدا کرده است. هر پنج دقیقه یک نوجوان یا جوان دست به خودکشی می‌زند که غالباً به دلیل مسائل عاطفی و اجتماعی، مسائل باروری و جنسی از قبیل:
- سوءاستفاده جنسی،
- قطع روابط صمیمی،
- بارداری های ناخواسته،
- سقط جنین‌های غیر ایمن،
می‌باشد. تحقیقات نشان داده است که جوانان، نیازمند خدماتی هستند که به ویژگی‌های مختلف بیولوژیکی، شناختی و روان‌شناختی آنها توجه داشته و ویژگی‌های گذار آنها به بزرگ سالی را مدنظر قرار دهد. ویژگی‌های فردی نظیر فقدان اراده و قدرت تصمیم‌گیری، کاهش سن بلوغ، افزایش گرایش جنسی، کمبود امکانات بهداشتی، قومیت، فقر فرهنگی و مالی، ارتباطات جهانی و شکاف نسلی است.
9. واکسیناسیون
واکسن‌ها به شما کمک می‌کند بدون اینکه بیمار شوید، در برابر بیماری مصونیت حاصل کنید. واکسن‌ها از همان اجرامی ساخته می‌شوند که موجب بروز بیماری می‌شوند. اجرام موجود در واکسن‌ها چنان ضعیف هستند که قادر نیستند فرد را بیمار کنند. در این وضعیت سیستم ایمنی بدن به همان حالت مواجهه با خود بیماری، با تولید آنتیبادیها در مقابل واکسن واکنش نشان می‌دهد.
این آنتیبادیها نیز مثل حالتی که اجرام بیماری زا را نابود می‌کنند، اجرام موجود در واکسن را از بین می‌برند و این برای آنها یک تمرین آموزشی است. آنها در جریان خون باقی می‌مانند و موجب مصونیت می‌شوند. اگر شما در معرض بیماری واقعی قرار گرفتید از شما محافظت خواهند کرد. آنها باید از استانداردهای ایمنی بسیار بالایی برخوردار باشند.
رایج‌ترین عوارض جانبی پس از واکسیناسیون شامل درد، تورم، تب خفیف، لرز، احساس خستگی، سردرد و درد عضلانی می‌باشد. وقتی افراد جامعه واکسینه می‌شوند در حقیقت علاوه بر خود از جامعه خود نیز محافظت می‌کنند. این مفهوم ایمنی جامعه یا ایمنی گله نامیده می‌شود. هیچ واکسنی در پیشگیری از بیماری صد درصد موفق نیست و نیز واکسنی وجود ندارد که در تمام افراد بی خطر باشد.
10. آموزش‌های بهداشتی و سلامت
تاریخچه فعالیت‌های رسمی بهداشت در ایران به ۶۰ سال پیش بر می‌گردد که تحت عنوان اداره تبلیغات در وزارت بهداری شروع به کار کرد. هم زمان با تأسیس دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تهران در سال ۱۳۴۵ تربیت مربی بهداشت نیز آغاز گردید.
در چند سال اخیر هرچند قدم‌های مهمی در راستای توجه صرف آموزش بهداشت که بر تغییر دانش نگرش و رفتار فرد متمرکز است، به رویکرد ارتقاء سلامت که بر تغییر مؤلفه‌های مختلف اجتماعی و محیطی مؤثر بر سلامت در سطح جامعه تأکید دارد برداشته شده است، اما این تغییرات تکاملی با چالش‌هایی نیز همراه بوده و خواهد بود.
بیشتر بخوانید :
اکثر تحقیقات، معطوف به استراتژی توسعه توانمندی‌های دانشی و فردی ارتقاء سلامت است. لذا در شرایطی که مبنای علمی موردنیاز جهت طراحی، اجرا و ارزشیابی در میان متخصصین و دانش آموختگان بهداشت ناکافی است دور از انتظار است که چنین دانشی در میان پزشکان و مدیران بخش سلامت در عمل نیز مشهود باشد.
11. توانمندسازی سالمندان
سالمندی به صورت آهسته زندگی افراد را تحت تأثیر قرار داده و بدون اعمال فشار ساختار کلی فرد را به سمت ناتوانی و از کار افتادگی هدایت می‌نماید. در حال حاضر قریب به یک میلیارد نفر از جمعیت کنونی جهان را افراد سالمند تشکیل می‌دهند.
امروزه با افزایش جمعیت سالمندی بحث مراقبت از سالمندان بسیاری از کشورها را با چالش‌های متعدد مواجه کرده است. سالمندان نیازمند به محیطی هستند که به طور ویژه بر اساس نیازهای‌شان ساخته شده باشد. در این مراکز، سالمندان با معلولیت، به صورت شبانه روزی نگهداری و از خدمات توان بخشی و پزشکی برخوردارند.
علاوه بر خدمات فوق خدمات دیگری از قبیل توان پزشکی، تأمین وسایل کمک توان‌بخشی، ایجاد و توسعه مؤسسات خیریه مردم نهاد سالمندان، از قبیل موسسه فرزانگان، به سالمندان نیازمند ارائه می‌شود.
12. توان‌بخشی معلولین
در هر فرهنگی به تناسب شرایط اجتماعی و اقتصادی آن جامعه کلمه معلول به افرادی که دارای محدودیت‌های خاصی هستند، اطلاق می‌گردد. ناتوانی همان عدم توانایی انجام فعالیت است. فرد دارای معلولیت دارای احساس است؛ بنابراین همان طور با او رفتار کنیم که دوست داریم با ما رفتار شود.
معلولان تنها به لحاظ حرکت فیزیکی با مشکل مواجه نیستند بلکه آرامش روانی آنها در جامعه نیز کم است. علت تأثیر موسیقی درمانی روی بعضی از علائم بیماری‌های مزمن و حاد پزشکی، جذاب بودن ذاتی و نیروی محرک و قوی آن است. به معلولین توصیه شده است به هر شکل ممکن به فعالیت بدنی بپردازند حتی در منزل و بستر حرکات نرمشی را انجام دهند.
ساخت فضاهای خاص معلولین عبارت‌اند از: فضاهای آموزشی، ورزشی، فرهنگی، اقامتی و درمانی که با ساخت آنها برای معلولین بر اساس ضوابط و استانداردها می‌توان امکان گرد آمدن تعداد زیادی از معلولین را فراهم نمود.
نتیجه‌گیری
با توجه به محدود بودن منابع در اختیار موسسات خیریه و سمن‌ها و ضرورت تمرکز آنها در حوزه‌های تخصصی و تخصیص منابع بر اساس اولویت و ضرورت، این پژوهش نسبت به مقایسه و رتبه‌بندی و اولویت‌بندی حوزه‌های خیریه بهداشت و درمان اقدام نمود تا در آینده خیرین، سمن‌ها و همچنین موسسات خیریه دولتی تمرکز خود را در اولویت‌های بهداشت و درمان که شامل حوزه‌های سرطان، واکسیناسیون، اهدای عضو، بیماری پروانه‌ای و همچنین درمانگاه‌ها و بیمارستان‌های خیریه قرار دهند تا در سطح کل جامعه نیازهای درمانی و بهداشتی عام و خاص، منجمله از نظر جوانان مرتفع گردد.
همچنین جوانان حاضر به کمک مالی در حوزه‌های بهداشت باروری و جنسی، توسعه مرکز تماس مشاوره سلامت و بهداشت و همچنین بیماری پروانه‌ای با اولویت بالا بوده. علاوه بر آن، در زمینه‌های بهداشت باروری و جنسی، توان‌بخشی معلولین جسمی و مرکز تماس مشاوره سلامت، حاضر به کمک به عنوان داوطلب می‌باشند.
دیدگاه خود را بنویسید