رسیدگی به امور معیشتی و اجتماعی فقرا و مستضعفین از دستورات دین اسلام است، بدین منظور در آیات و روایات متعددی به رسیدگی به مساکین توصیه شده است، در سبک زندگی اسلامی، توجه به نیازمندان یکی از بدیهی‌ترین اصول است.
یکی از نهادهایی که پس از پیروزی انقلاب اسلامی جهت مدیریت و اجرای تعالیم اسلامی در دستگیری از فقرا و مستضعفین تشکیل شده و گام‌های موثری نیز در این زمینه برداشته است کمیته امداد امام خمینی (ره) می‌باشد.
سازمان‌های غیر انتفاعی_غیر دولتی به دلیل استقلال مالی از دولت و اتکا به مشارکت‌های مردمی، نیازمند برنامه ریزی برای حداکثرسازی مشارکت آحاد مردم در جذب منابع جدید، سرمایه‌گذاری و توزیع منابع به دست آمده می‌باشد. کمیته امداد امام خمینی (ره) نیز به دلیل ماهیت مردمی‌اش نیازمند چنین توجهی می‌باشد.
در این مقاله بر لزوم بازتعریف چشم‌انداز کمیته امداد امام خمینی(ره) و بالاخص بخش مشارکت‌های مردمی تأکید شده‌است لذا تلاش نگارندگان در این جستار بر‌آن است تا به بررسی تاثیر ایده‌های نو برای حکمرانی عرصه خیر و نیکوکاری در کمیته امداد امام خمینی (ره) بپردازند.
نتایج حاصل از پژوهش که به روش توصیفی_تحلیلی و با بررسی منابع کتابخانه‌ای انجام شده نشان می‌دهد که مأموریت‌های این نهاد انقلابی منطبق بر اصول دین و سبک زندگی اسلامی است.
تاثیر ایده‌های نو برای حکمرانی عرصه خیر
از جمله مفاهیم ارزشمندی که به عنوان یکی از اصول مورد توجه همه شریعت‌ها و سنت‌ها به ویژه اسلام در طول تاریخ بوده و در آموزه‌های دین اسلام نیز بسیار مورد توجه قرار گرفته و به آن سفارش شده است احسان و نیکوکاری در جامعه است. احسان و نیکوکاری به جهت برانگیختن احساسات انسانی و لذات روحانی و رضای ربانی امریست شایسته و ارزشی که فطرت انسان‌ها نیز با آن عجین و نسبت به آن تحسین کننده است.
ولذا بررسی مفهوم احسان در کاربردهای متعدد آن، تصویر ارزش و جایگاه آن را در نظام فکری و ارزشی اسلام به خوبی تبیین می‌سازد که چرا و چگونه این همه مورد اقبال اسلام و فرهنگ اسلامی قرار گرفته است. احسان و نیکوکاری کارکردهای زیادی در عرصه‌های فردی، اجتماعی، فرهنگی، معنوی و... افراد دارد.
بی شک یکی از اساسی‌ترین اصول اقتصاد اسلامی این است که افراد با استفاده از امکانات و فرصت‌های موجود در جامعه به تناسب توانایی ها و علائق خود در جهت کسب روزی حلال بکوشند و علاوه بر تأمین نیازهای معیشتی خود در افزایش تولید و رفاه جامعه مؤثر بوده و فرصت‌های جدید بیشتری برای رشد و توسعه مادی و معنوی خود و جامعه فراهم آورند.
در جوامع امروزی استمرار این فرآیند با موانع و پیچیدگی‌های متعددی روبه‌روست که بسیاری از افراد به تنهایی قادر به برطرف کردن آن ها نیستند. براین اساس در ایران نیز نهاد کمیته امداد امام خمینی (ره) به نمایندگی از سایر نهادها و سازمان‌ها به پشتوانه احکام اسلامی و اصول قانون اساسی و ظرفیت عظیم نیت‌های خیرخواهانه مسلمانان، عهده دار این مسئولیت خطیر است.
پس از انقلاب اسلامی جهت مدیریت و فقرزدایی و اهمیت امر نیکوکاری و احسان کمیته امداد امام خمینی (ره) بر اساس اندیشه و تفکر دینی و فقهی حضرت امام خمینی (ره) و به دست ایشان با هویتی دینی و مردمی، جهادی، عام المنفعه و غیر انتفاعی تأسیس شد تا پیام آور فرهنگ احسان، ایثار، انفاق و نیکوکاری در جامعه‌ی اسلامی بوده و غیرت و کرامت انسانی را در حمایت از محرومان حفظ کند.
برای مطالعه :
با توجه به رسالت کمیته امداد و نقش آن در شیوه زیست اسلامی و نقش آن در جامعه در راستای فراهم نمودن امکانات درخور جامعه ایرانی در این تحقیق به بررسی تاثیر ایده‌های نو برای حکمرانی عرصه خیر و نیکوکاری در کمیته امداد امام خمینی (ره) می‌پردازیم.
تعریف خیر و نیکوکاری
نیکوکاری در لغت نامه دهخدا به معنی لطف، کرم، احسان، برّ (السامی)، خویی، میرت، خیر، کار خیر‌کردن و دستگیری‌کردن آمده است.
در اصطلاح نیکوکاری به معنای انجام دادن کار نیک است که خداوند متعال مردم را به انجام دادن آن تشویق و ترغیب می‌کند و به طور عمده در آیاتی غالبا از نیکوکاران با واژه «محسنین» یاد می‌کند و به خوبی می‌ستاید و نیز به تبیین ویژگی‌های خاصشان می‌پردازد و آنها را در صراط هدایت و رستگاری می‌خواند و می‌فرماید: «اولئک علی هدی من ربهم و اولئک هم المفلحون».
بطور کلی خیر و نیکوکاری در آموزه های دینی به معنای انجام دادن کار نیک در ارتباط تنگاتنگ میان انسان با خدا و خدمت به دیگران بدون چشم داشت و انجام هرگونه کار شایسته است به طوری که رضای خدا و خلق را در پی داشته باشد و بنابر آنچه که از آیات قرآن کریم استفاده می‌شود.
احسان و نیکوکاری، مصادیق فراوانی داشته و در شکل های مختلفی ظهور و بروز می‌کند که از جمله آن ها: تحمل سختی‌ها و مشکلات، عفو و گذشت، خیرخواهی، اجتناب از گناه، پرداخت زکات و نیز هدیه دادن و انفاق به دیگران و بالاخره از همه مهم‌تر دستگیری و یاری نسبت به دیگران را از مصادیق نیکوکاری بر می‌شمرد.
علاوه بر این برخی از مسایل را تحت عنوان موانع احسان مورد بررسی قرار می‌دهد تا همگان با شناخت آن موارد سعی در ساخت و ساز درونشان بپردازند تا بتوانند به مقام و جایگاه محسنین دست پیدا کنند.
مبانی اخلاقی نیکوکاری در جامعه از منظر قرآن
۱. دوستی و الفت بین مومنین
در بسیاری از آیات این تعبیر وجود دارد که خدا اهل نیکوکاری را دوست می‌دارد زیرا خودش نیکوکار است و محسنین را هم که این صفت الهی را در وجود خودشان به وجود آورده‌اند دوست دارد. احسان و نیکوکاری در امور مادی و عاطفی به طور قطع، دوستی و صمیمیت بیشتر و عمیق تری را به همراه خواهد داشت و این یک امر بدیهی و واقعیت انکارناپذیر است که در زندگی روزمره مشاهده می‌شود.
احسان و نیکوکاری باعث ایجاد دوستی و صمیمت بین افراد جامعه می‌شود. هرگاه انسان‌های نیکوکار با ایثار و فداکاری خود به یاری انسان‌های مظلوم و مستضعف شتافته و با کمک‌های مادی و عاطفی خود، زندگی آنان را تا حدودی سر و سامان داده، از حالت بحرانی نجات دهند، آنان نیز نه تنها احسان و نیکوکاری افراد خیر را فراموش نمی‌کنند؛ بلکه در ادامه زندگی، سعی خواهند نمود تا به نوعی جبران نموده و احسان و نیکوکاری دیگران را به بهترین شکل، پاسخ دهند.
خدای سبحان درباره روش های تأثیرگذار در امر تبلیغ می فرماید: «و لا تستوى الحسنه و لا السيئة ادفع بالتي هي أحسن فإذا الذي بينك و بينه عداوة كأنه ولي حميم»، «هرگز نیکی و بدی یکسان نیست؛ بدی را با نیکی دفع کن! ناگاه خواهی دید همان کس که میان تو و او دشمنی است، گویی دوستی گرم و صمیمی است».
۲. سعادت در دنیا و آخرت
از جمله آثار ارزشمند احسان و نیکوکاری، اجر و پاداشی است که در دنیا، نصیب انسان های خیر می‌شود. در واقع خدای سبحان به نوعی اعمال و رفتار خوب و شایسته نیکوکاران را در همین دنیا، مورد لطف و عنایت قرار داده و جبران می‌نماید انسان‌هایی که اهل نیکوکاری هستند یک آرامش خاص در وجودشان پدیدار می‌شود و این آرامش در دنیا و آخرت همراه آن ها است.
خداوند در آیه ۱۱۲ سوره بقره می فرماید: «و هو محسن فله أجره عند ریه و لا خوف عليهم ولا هم يحزنون انسان‌های نیکوکار هیچ خوف و هراسی به خود راه ندهند و آسوده باشند."
همچنین با نیکوکاری و احسان در حق دیگران دعاهایمان اجابت می‌شود و خداوند در سوره آل عمران وعده داد که «اگر می‌خواهید دعاهایتان به اجابت برسد، اهل نیکوکاری باشید»
اثر دیگر نیکوکاری این است که گناهان را از بین می‌برد. نیکوکاری گناه را می‌پوشاند و از بین می‌برد در آیات زیادی به این مسئله اشاره شده است. سوره هود آیه/ ۱۱۴، سوره نحل/ آیه ۱۶، سوره زمر/ آیه ۳۴ و ۳۵ و بسیاری از آیات دیگر انسان نیکوکار از این آثار خوب برخوردار می‌شوند. در نهایت پاداش نیکوکاران بهشت است. در بسیاری از آیات به این مسئله اشاره شده است. در سوره مرسلات/ آیه ۴۱ تا ۴۴ سوره زاریات/ آیه ۱۵ و ۱۶ و بسیاری از آیات دیگر این مسئله مورد توجه قرار گرفته است.
۳. رسیدن به آرامش روحی و روانی
زمانی که ما به دیگران کمک کنیم حتی اگر این کمک در حد کمی وقت گذاشتن و نشستن پای درددل یک نفر دیگر باشد، به طور ناخودآگاه خود را در برابر احساس تنهایی و انزوا بیمه کرده‌ایم و حس مفید بودن خواهیم داشت. همچنین این کمک باعث می‌شود احساس همبستگی و ارتباط ما با دیگران بیش از پیش تقویت شود، همه اینها به آرامش درونی ما کمک خواهد کرد. جالب است بدانید تعامل با دیگران و کمک به سایرین حتی می‌تواند باعث افزایش طول عمر شود و در حفظ سلامت افراد تاثیر بسزایی دارد.
خداوند در آیه ۲۷۴ سوره بقره در این زمینه می‌فرماید: «الذين ينفقون أموالهم بالليل و النهار سزا و علانية فلهم أجرهم عند ربهم و لا خوف عليهم ولا هم يحزنون»؛ آنها که اموال خود را شب و روز، پنهان و آشکار، اتفاق می‌کنند، مزدشان نزد پروردگارشان است؛ نه ترسی بر آنهاست و نه غمگین می‌شوند».
از این آیه به خوبی می‌توان نتیجه گرفت که احسان و نیکوکاری از جمله اعمالی است که آرامش روحی و روانی در دنیا و امنیت کامل در آخرت را به دنبال دارد. چه سعادتی بالاتر از آن است که انسان در دنیا اضطراب و دلهره را از خود دور سازد و از وحشت جانکاه قیامت نیز در امان باشد.
۴. تعدیل اقتصادی
بخش قابل ملاحظه ای از جرم و جنایت، ناشی از فقر و تنگدستی است؛ چرا که فقر و تنگ دستی، به دین و ایمان انسان لطمه می‌زند، عقل را از کار انداخته، قوت و قدرت تشخیص درست را از او می‌گیرد و باعث کدورت و دشمنی می‌شود.
لذا در قرآن کریم می خوانیم: «وأتفقوا في سبيل الله ولا تلقوا بأيديكم إلى التهلكة وأحسنوا إن الله يحب المحسنين؛ و در راه خدا، اتفاق کنید و یا ترک انفاق خود را به دست خود، به هلاکت نیندازید و نیکی کنید که خداوند نیکوکاران را دوست می‌دارد». اتفاق به طور کلی سبب نجات از مفاسد کشنده اجتماعی می‌شود.
اگر انفاق به فراموشی سپرده شود و ثروت ها در دست گروهی معدود جمع گردد و در برابر آنان، اکثریتی محروم و بینوا وجود داشته باشد، دیری نخواهد گذشت که انفجار عظیمی در جامعه به وجود آمده، اموال و دارایی ثروتمندان نیز در آتش آن خواهد سوخت؛ بنابراین، اتفاق، قبل از آن که به حال محرومان، مفید باشد، به نفع ثروتمندان خواهد بود؛ زیرا تعدیل ثروت حافظ ثروت است.
تاریخچه کمیته امداد امام خمینی (ره)
سابقه شکل گیری و پی ریزی تشکیلات این نهاد به سال‌های قبل از پیروزی انقلاب و حدود سال ۱۳۴۲ بر‌می‌گردد که تعدادی از انقلابیون اول نهضت اسلامی که در زمره همراهان و همرزمان حضرت امام خمینی (ره) قرار داشتند و بعضاً مسئولین فعلی این نهاد می‌باشند، از طرف معظم له مأموریت رسیدگی به خانواده زندانیان سیاسی، نیازمندان مبارزین را به عهده داشتند.
اقدامات حمایتی و امدادی این بزرگان خصوصا در زمان اوج گیری انقلاب اسلامی یعنی سال های ۱۳۵۶ و ۱۳۵۷ که مبارزات امت مسلمان به اوج خود رسید و اعتصاب و تحصن همه جا را فرا گرفت، با حمایت گسترده و فراگیر از اعتصابیون و خانواده ی زندانیان سیاسی و نیازمندان جامعه سیر صعودی یافت.
با پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی و آغاز فعالیت مجدد بخش‌های اداری، اقتصادی و فرهنگی کشور، لزوم حمایت از نیازمندان در صدر برنامه‌های نظام قرار گرفت و دقیقا ۲۲ روز پس از پیروزی انقلاب اسلامی و به عنوان دومین نهاد انقلابی در تاریخ ۱۴ اسفند ماه ۱۳۵۷، کمیته امداد امام، با صدور حکم پرخیر و برکت و تاریخی حضرت امام خمینی (ره) برای مدت نامحدود، به منظور تحقق بخشیدن به اهداف عالیه نظام جمهوری اسلامی ایران و ولایت فقیه در حمایت و امداد محرومان و مستضعفان و خود کفا کردن آنان، تأسیس گردید.
کارکردهای کمیته امداد امام خمینی (ره)
یکی از رسالت‌های مهم کمیته امداد ترویج و تبلیغ سنت‌های حسنه‌الهی در جامعه است با توجه به اینکه کمیته امداد امام خمینی (ره) تهادی دانش محور است، تعامل با خیریهها و در اختیار قرار دادن نتایج و پژوهش‌های انجام شده در راستای افزایش دانش، اصلاح ارتباط با حامیان و خیران، تقسیم کار منطقی و رسیدن به تعریف مشترک از فقر در کاهش محرومیت موثر است.
۲۵ درصد منابع اعتباری کمیته امداد از طریق مشارکت‌های مردمی تامین می شود و خروجی این حوزه مشخص، شفاف و قابل دسترس است. برخی از وظایف کمیته امداد امام خمینی رحمة الله که با نیکوکاری مردم تامین می‌شود بدین شرح است:
1.تلاش در جهت شناخت انواع محرومیت، رنج و کمبود و نارسایی مادی و معنوی؛
2.یافتن محرومان و امداد به آن ها در حد ضرورت، برای رفع محرومیت آنان، از طريق اعطای وام و ایجاد کار مناسب؛
3.اقدام در جهت رفع درد و رنج خانواده‌های نیازمند در مناطق مختلف کشور؛
4.اقدام در جهت رفع درد و رنج افراد و خانواده‌های محروم، از طریق معالجه و کمک های آموزشی، درمانی و مالی؛
5.آمادگی نسبی برای جبران نارسایی‌هایی که در مناطق مختلف کشور، در مقابله با مشکلات و حوادث وجود دارد؛
6.فراهم آوردن امکانات و تسهیلات برای خود کفایی محرومان از طریق آموزش مهارت‌های فنی و حرفه ای و امکانات
از آنجائی که خانواده پایه گذار بخش مهمی از سرنوشت انسان است و در تعیین سبک و خط مشی زندگی آینده، اخلاق، سلامت و عملکرد فرد در آینده نقش مهمی بر عهده دارد. روان شناسان معتقدند سال‌های اولیه کودکی نقش بسزایی در رشد شخصیت و آینده او دارد.
بیشتر شناخت کودک از خود، اطرافیان و محیط در این دوران شکل می‌گیرد. میزان سلامت جسمانی و روانی کودک بسته به ارتباطی است که خانواده با وی دارد و تا چه حد تلاش می‌کند نیازهای او را برآورده سازد. حال تصور کنید کودکانی در این سنین علیرغم بهره‌مند بودن از نعمت پدر و مادر، در مقام عمل، آنها را در کنار خود ندارند.
در حمایت از این گونه کودکان نیز در منابع فقهی ما نیز آمده است: خدا را بندگانی است که برای سود‌رساندن به دیگران نعمت های خاصی به آنان بخشیده تا آنگاه که دست بخشنده دارند نعمت ها را در دستشان باقی می‌گذارد و هر گاه از بخشش دریغ کنند، نعمت‌ها را از دستشان گرفته و به دست دیگران خواهد داد.
به همین دلیل کمیته امداد امام خمینی (ره) نیز در راستای ماموریت و کارکردهای خود، به منظور استفاده از مشارکت مردمی در رسیدگی به نیازمندان و حمایت این کودکان طرح های «اکرام ایتام» و «محسنین» را اجرا می‌کند. اعتبار اجرای این طرح از محل کمک‌های نقدی مردم نیکوکار و نوع دوست کشور تأمین می‌شود.
طرح «اکرام ایتام» مختص کودکانی است که پدر خود را از دست داده‌اند. طرح «محسنین» مربوط به کودکانی است که با پدر و مادر از یکدیگر جدا شده و تحت سرپرستی مادرشان هستند و یا آن که پدرشان در قید حیات است، اما به دلیل بیماری قادر به تامین معاش خانواده نیست. تشخیص نیازمند بودن این خانواده ها توسط کارشناسان کمیته امداد انجام می‌شود.
فعالیت‌های کمیته امداد امام خمینی (ره)
نگاهی گذرا بر فعالیت‌های کمیته امداد امام خمینی (ره) نشان می دهد که رهیافت به کار‌گرفته در این نهاد چند ویژگی منحصر به فرد دارد:
1- جامعیت در برنامه‌ها
کمیته امداد امام خمینی (ره) در خصوص کلیه فعالیت‌هایی که مربوط به توسعه و بهبود وضعیت اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و رفاهی محرومین جامعه است، عمل می‌کند.
۲- توجه ویژه به محرومین و فقرای جامعه
سیاست کمیته امداد امام خمینی (ره) بر اساس شکل‌گیری آن اولویت بخشی به فقرای جامعه است.
٣- توجه به توسعه فرهنگی
ردپای فرهنگ را در ابعاد مختلف کمیته امداد امام خمینی (ره) می توان دید.
شکل 1- ویژگی‌های رهیافت به کار رفته در کمیته امداد امام خمینی (ره)
4- تکیه بر مشارکت مردمی
تحقق اهداف بلندمدت امداد در گرو توجه و تقویت عناصر چهارگانه فوق است. بی‌توجهی به اوضاع فرهنگی جامعه تحت پوشش به همان میزان دستیابی به اهداف امداد را تحت شعاع قرار می‌دهد که بی‌توجهی به مشارکت مردمی بدین ترتیب این نهاد باید با اتکاء به مطالعات علمی به طور پیوسته نسبت به بهینه‌سازی فعالیت‌ها و تدوین راه کارهای نوین اقدام کند.
کمیته امداد امام خمینی (ره) مصداق یک سازمان غیردولتی است و می‌توان آن را با توجه به تقسیم بندی ساندارم زیر گروه سازمان‌های غیردولتی رفاهی، امدادی، احیایی و بازسازنده، خدمات رسانی، روشنگرانه، توسعه انسانی و خیریه قرار داد. در عین حال این نهاد مجموعه فعالیت‌های ذکر شده را به صورت توأمان انجام می‌دهد و از این نظر در نوع خود بی‌نظیر است.
از نگاهی دیگر، این نهاد را می‌توان زیر مجموعه (سازمان های غیردولتی خدمت‌گرا سازمان‌های ظرفیت‌ساز که با هدف ایجاد انگیزه خوداتکایی در طبقات ضعیف جامعه فعالیت دارند) جای داد.
و با توجه به اینکه مشارکت مردمی در سازمان های دولتی یک اصل اساسی و کلیدی است، این گونه سازمان‌ها می‌بایست با ارزیابی درونی و مستمر خویش با بهره گیری از توان متخصصان و کارشناسان به دنبال ایجاد روش‌های پویا در جلب مشارکت مردم باشند.
بررسی تاثیر ایده‌های نو برای حکمرانی
نظام حکمرانی خیریهها و مدیریت امور خیر، نیکوکاری و فعالیت‌های داوطلبانه در جامعه، تأثیر مهمی بر جهت‌گیری فعالیت‌های یادشده در سطوح مختلف اجتماعی، ماهیت و عملکرد فعالان و بازیگران این عرصه دارد. در نتیجه، تعریفِ چگونگی تعامل دولت با امور مردم‌نهاد و خیریه، تأثیر زیادی به عملکرد و اثرگذاری این امور خواهد داشت.
آنچه در نظام حکمرانی موسسات غیر دولتی مردم نهاد اعم از سازمان‌های داوطلبانه عام‌المنفعه یا موسسات خیریه در ایران وجود دارد، ویژگی‌های خاصی دارد که به نوبه خود موجب شکل‌گیری یک نوع وابستگی و آمیختگی شدید امور‌خیر و مردم‌نهاد به دولت شده است.
بیشتر بخوانید :
در جامعه ما انجام کارهای عام‌المنفعه نه تنها به صورت یک اصل اعتقادی مورد احترام و توجه است، بلکه این امر به صورت اصلی در فرهنگ ما رسوخ کرده و در تمامی مراسم و فعالیت‌ها ریشه دوانیده‌است.
در ادامه ایده‌های نو برای حکمرانی عرصه خیر و نیکوکاری در کمیته امداد امام خمینی (ره) ارائه شده است.
الف- ارتقاء اعتماد و سرمایه‌ی اجتماعی
- اجرای جدی راهبرد شفافیت و تبدیل شدن به شفاف‌ترین نهاد خیریه کشور
- ایجاد پورتال شفافیت کمیته امداد و انتشار حداکثری هر میزان از آمار و اطلاعات که ممکن است.
- اکتساب گواهی‌نامه‌های مختلف کنترل کیفیت، به منظور بالاترین سطح از کارآمدی و راندمان (حداقل هدر رفت منابع)
- اجرای یک پروژه جامع ری‌برندینگ
ب- الزامات مبارزه با فساد
- تدوین آیین‌نامه‌های پایه‌ی مبارزه با فسا (نظیر منافع فردی و گزارشگری تخلفات)
- استانداردهای پایه‌ی شفافیت اقتصادی؛ یعنی شفافیت پروژه‌ها، قراردادها، مناقضات و مزایدات، بودجه و هزینه‌کرد بودجه
- انجام مطالعات آسیبشناسی تعارض منافع و سنجش ریسک فساد
- حسابرسی شدن و اخذ گواهی‌نامه‌های مختلف حوزه‌ی مبارزه با فساد به منظور ضمانت امکان رخداد حداقلی فساد
ج- مشارکت‌جویی عمومی
- برگزاری مسابقات مشارکت‌جویی عمومی (چالش) در شناسایی و حل مسائل کمیته امداد
- برگزاری مسابقات تحلیل داده و کشف خطا
- برگزاری مسابقات ساخت اینفو و تحلیل‌های "اینفورماتیو" مبتنی بر داده‌های مشاهده شده
د- تبدیل از مجری به رگولاتور
- ارتباط سیستمی و حداکثری با پلتفرم‌های تامین مالی خیریه نظیر سایه
- استقرار پلتفرم فعالیت مجموعه‌های خرد خیریه در کشور
- استقرار نظام رتبه بندی مجموعه‌های خیریه کشور
- تدوین یک قرارداد DEF و تلاش برای استقرار آن میان نهادهای [رسمی و غیررسمی] فعال در مقابله با فقر
ه- ورود به برخی از مهم‌ترین موانع اقتصادی کشور نظیر:
- بهبود و اصلاح حوزه‌ی کجوزها
- استقرار نظامات جدی مرتبط با CGT (به منظور به تحرک افتادن سرمایه‌های غیرمولد)
منابع در دسترس و از جمله اعتبارات و سرمایه را می‌توان یکی از مهم‌ترین عوامل تبدیل ایده به محصول به شمار آورد. ازطرف دیگر اعطای اعتبار به خانوارهای کم درآمد، کارآفرینان نوپا و کسانی که مایل به ایجاد کسب و کارهای کوچک هستند، همواره با ریسک زیاد بازپرداخت وام‌ها مواجه است؛ بنابراین معمولاً دولت‌ها از طریق سیاست‌های حمایتی از قبیل نرخ های بهره کم، دوره بازپرداخت طولانی، عدم گرفتن وثیقه و ... سعی در حل این مسأله می‌نمایند.
کمیته امداد امام خمینی (ره) از بدو تاسیس، توانمندسازی محرومان را از طریق ایجاد اشتغال در قالب طرح‌های خودکفائی در برنامه خود قرار داده و در این خصوص خدمات ارزشمندی را هم ارائه نموده است. اشتغال یکی از موضوعات حیاتی و مهم در زندگی انسان و یافتن شغل مناسب، یکی از نیازهای ضروری هر فرد است.
شغل، علاوه بر کسب درآمد، باعث ایجاد رضایت در فرد می‌شود و از مشکلات روانی بسیاری جلوگیری می‌کند. موفقیت افراد کارآفرین در جوامع نه تنها سبب سودهای اقتصادی می‌شود بلکه منافع اجتماعی و فرهنگی هم ایجاد می‌کند، در این میان کارآفرینان دارای نقش مؤثری در فرآیند توسعه اقتصادی کشورها می‌باشند.
برای این منظور، کمیته امداد امام خمینی (ره) می‌تواند به جای اینکه مستقیما در جمع‌آوری صدقات و خیرات نقش داشته باشد، با توجه به تجربه ذی قیمت سالیان گذشته، کم کم به عنوان یک سازمان مادر تخصصی برای بنگاه‌های امور خیریه اقدام نماید. در این صورت کمیته امداد امام خمینی (ره) هدایت‌گر صدها بنیاد خیریه نوظهور به سمت نیازهای واقعی جامعه خواهد بود، که البته برای این کار به یک پشتوانه ی علمی و تحقیقاتی گسترده نیاز است.
کمیته امداد امام خمینی (ره) به عنوان حلقه‌ی میانی نیکوکاران با محرومین و نیازمندان جامعه، با توجه به ضرورت حفظ عزت نفس، حرمت و کرامت محرومین، نیت خیر مردم را در جهت کمک و مساعدت به افراد نیازمند عملی می‌سازد. بدین سان مشارکت‌ها و فعالیت‌های مردمی در کمیته امداد امام خمینی (ره) به صورت کمی و کیفی با فراهم نمودن زمینه‌های اجرایی لازم مطابق با قابلیت‌ها و پتانسیل‌های بالقوه و بالفعل موجود در کشور، به منظور تقویت و توسعه‌ی امور مشارکت‌های مردمی متناسب با چشم انداز ۲۰ ساله ی این نهاد و سیاست های حوزه، مورد توجه می‌باشد.
به گونه ای که با شناخت بیشتر پیرامون، قابلیت های محیطی، برنامه ریزی علمی و کاربردی با بهره گیری از نظرات افراد صاحب نظر درصدد است تا حداکثر بهره برداری لازم را در توسعه‌ی فرهنگ مشارکت‌ها و جذب کمک‌های مردمی و ارتباط معنادار با مخاطبین در اجرای طرح های مختلف حوزه گامی مؤثر برداشته شود.
تقویت و توسعه‌ی امور مشارکت‌های مردمی
مشارکت در یک بستر مناسب اتفاق می‌افتد و زمانی ظهور پیدا می‌کند که زمینه‌های بروز آن فراهم باشد:
1- زمان برای مشارکت کافی باشد
فعالیتی که به سرعت و اضطراری صورت می‌گیرد به سختی می‌تواند مشارکت دیگران را جلب نماید به همین دلیل در تصمیم گیری‌های آنی نمی‌توان از توانمندی‌های دیگران بهره گرفت.
۲- بهره‌برداری احتمالی آن بر ضررهای آن فزونی یابد
فواید مشارکت‌های مردمی در طرح‌ها باید برای مردم تشریح شود تا بتوانند با جمع‌بندی هزینه‌ها، فایده و نتایج مشترک را درک نمایند.
۳- موضوع مشارکت مورد علاقهی مشارکت کنندگان باشد
بدون علاقه مشارکت واقعی و همه جانبه تحقق نمی‌یابد، در چنین شرایطی اگر مشارکت صورت پذیرد، تداوم نخواهد داشت و با عدم استقبال مردم روبرو می‌شود.
4- در طرح‌های مشارکت‌های مردمی، مردم باید توانایی آنچه را به آنها واگذار می‌شود داشته باشند:
در تدوین نظام مشارکت‌های مردمی نمی‌توان چیزی را از مشارکت کننده خواست که قادر به انجام آن نباشد.
مشارکت مردم در کمیته امداد امام خمینی (ره)
در اساسنامه‌ی کمیته امداد امام خمینی (ره) استفاده از کمک‌های مختلف مردمی، مؤسسات، نهادها و سازمان‌ها و هدایای مردمی به عنوان یکی از منابع مالی این نهاد ذکر شده است. مشارکت مردم در کمیته امداد امام خمینی (ره) به دو صورت انجام می‌پذیرد:
1- استفاده از مشارکت داوطلبانه ی مردم در پیشبرد محرومیت زدایی (مشارکت انسانی)
.بخش قابل توجهی از فعالیت‌های کمیته امداد امام‌خمینی (ره) با همکاری داوطلبانه مردم انجام می‌پذیرد
کمک در شناسایی افراد تحت پوشش، همکاری در جشن‌ها و مراسم‌های مختلف (جشن نیکوکاری، جشن عاطفه‌ها و غیره) توزیع کمک‌های مردمی بین نیازمندان و موارد مشابه از جمله فعالیت‌های نیروهای داوطلب در کمیته امداد امام خمینی (ره) است. بدون شک انجام فعالیت‌های امداد بدون کمک نیروهای افتخاری و داوطلب، میلیاردها ریال بر بار مالی این نهاد می‌افزود.
2- ارائه کمک های مالی با جنسی (مشارکت مالی با مستقیم)
بخش قابل ملاحظه‌ای از هزینه‌های کمیته امداد امام خمینی (ره) در رسیدگی به محرومین جامعه به صورت علمی، نظام پیشنهادگیری مستقیم و از طرف مردم تأمین می‌شود:
الف) جذب کمک‌های مردم از طریق صندوق صدقات:
در حال حاضر تعداد بیش از 3 میلیون عدد صندوق بزرگ، متوسط و کوچک در اقصی نقاط کشور نصب شده است تا مردم صدقات خود را از این طریق به کمیته امداد امام خمینی (ره) واریز نمایند.
ب) کمک مالی و جنسی از طریق جشن ها و مراسم ها:
هر ساله با همکاری صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران در اسفندماه در سراسر کشور جشن نیکوکاری برگزار می‌شود. هدایا و وجوه نقد بعد از طبقه‌بندی و ارزیابی، قبل از شروع سال نو به دست محرومان کشور می‌رسد.
ج) مشارکت موردی (تحویل اقلام جنسی):
اهدای مصالح ساختمانی، کالا و لوازم خانگی و جهیزیه، ارائه خدمات درمانی رایگان به نیازمندان جامعه و موارد دیگر از جمله روش‌های مشارکت مردم در فعالیت‌های کمیته امداد امام خمینی (ره) می‌باشد. علاوه بر موارد ذکر شده، کمیته امداد امام خمینی (ره) از طریق سازمان‌های مؤسسات و غیره کمک‌هایی را دریافت می‌کند.
بنابراین ایجاد زمینه‌های مناسب جهت جذب کمک‌های مردمی به منظور زدودن چهره‌ی فقر از جامعه ضروری می‌باشد، به ویژه جامعه‌ای که از یک سو بر اساس الگوی اصیل اسلامی و وحدت عقیدتی و مکتبی استوار می‌باشد و از سوی دیگر، باورهای ملی و فرهنگی نیز حس نوع دوستی را تقویت می‌نمایند.
لذا همین باورهای ملی و دینی جامعه موجب می‌شود افراد جامعه نه تنها نسبت به گرفتاری‌ها و مشکلات برادران و خواهران خود احساس بی‌توجهی نکنند، بلکه در جهت یاری آنها گام بردارند.
بر همین اساس، باید بسترهایی جهت اخذ کمک‌های مردمی و جلب مشارکت آنان به منظور تحقق اهداف مقدس این نهاد در نظر گرفته شود که عمدتا در سه دسته تقسیم می‌گردند:
به طور کلی مشارکت‌های مردمی، حضور افراد جامعه در مراحل مختلف توسعه به منظور افزایش‌ساز و کارهای اجتماع برای یاری رساندن به نیازمندان، می‌باشد. مشارکت‌های مردمی در چنین برنامه‌هایی در موفقیت هر جامعه نقش اساسی دارد که این امر مستلزم شناسایی روش‌های مطلوب جلب کمک‌های مردمی با هدف تقویت خدمات بهینه به نیازمندان به منظور بهره‌گیری از ظرفیت‌ها، قابلیت‌ها و توانمندی‌های گروه‌های هدف است.
همچنین فراهم نمودن مسیر مناسب برای احیاء و ترویج فرهنگ حسنه‌ی انفاق از طریق نهادینه کردن مشارکت مردم سبب خواهد‌شد تا کمیته امداد امام خمینی (ره) در گشودن فضای اعتماد برای دستیابی به خدمات رسانی مطلوب به محرومین، با اتکاء به کمک های مردمی به موفقیت‌های بیشتری برسد.
در این زمینه ویژگی بارز مشارکت افراد، داوطلبانه بودن آن است، زیرا نتایج نشان داده است در فعالیت‌هایی که افراد مجبور به مشارکت شوند میزان موفقیت پایین خواهد‌بود.
جایگاه احسان و نیکوکاری
در سبک زندگی اسلامی، برای احسان و نیکوکاری جایگاه ویژه‌ای تعریف شده است؛ چرا که احسان و نیکوکاری باعث تعديل ثروت در جامعه‌شده و نظام طبقاتی را از بین می‌برد، دوستی و صمیمیت را بین افراد جامعه مضاعف نموده، محرومیت زدایی را باعث می شود، آمرزش گناهان انسان را در پی خواهد داشت و در نتیجه سعادت و عاقبت‌به‌خیری انسان‌های نیکوکار در دنیا و آخرت را تضمین می‌نماید.
آثار یاد شده در صورتی نصیب انسان خواهد‌شد که رسیدگی و کمک به انسان‌های نیازمند برای رضای خداوند باشد و از ریا و خودنمایی و آزار و اذیت و منت‌گذاری جدا پرهیز‌شود.
کمیته امداد امام خمینی (ره) از نهادهایی است که پس از انقلاب اسلامی ایران به منظور کم کردن فاصله بین ثروتمندان و فقرا تشکیل شد و در راستای مبانی فقهی احسان و نیکوکاری در ارتباط با سبک زندگی اسلامی و آموزه‌های دینی گام‌های موثری برداشته است.
با عنایت به مطالب ارائه شده به این نتیجه می‌رسیم که کمیته امداد امام خمینی (ره) در بستر سازی، فرهنگ سازی و احیای سنت‌های حسنه و ارزش‌های اسلامی برگرفته از تعالیم اسلام و سبک زندگی اسلامی، نقش مؤثری داشته و روز به روز با ارائه برنامه های جدید و متنوع بر گستردگی کمی و کیفی آن افزوده می‌شود.
این نهاد در حیطه فعالیت‌های خود، خارج از برنامه‌های حمایتی اقشار نیازمند، نظیر پرداخت مستمری، درمان، کمک‌های فرهنگی، عمران، جهیزیه و... که دولت جمهوری اسلامی به عهده این نهاد قرارداده، اقدام به احیای سنت‌های حسنه در بین آحاد جامعه نموده که به علت صحت فعالیت و اعتماد عمومی مردم، در این راه موفقیت زیادی کسب نموده است.
در این زمینه نیز لازم است کمیته امداد امام خمینی (ره) علاوه بر حمایت‌های مالی هدفمند و برنامه ریزی شده، با انجام مطالعات و پژوهش‌های همه جانبه، شرایط جامعه را رصد کرده و ضمن تعامل با سایر سازمان‌ها جهت رفع موانع اشتغال، با مشاوره‌های شغلی تخصصی مناسب، دستیابی به اشتغال پایدار و مولد را برای این اقشار تسهیل نمایند.
ضروری است سایر نهادها و سازمان‌ها نیز در حرکتی همسو با اهداف کمیته امداد امام خمینی (ره)، از افزایش بیکاری و افزایش تعداد نیازمندان در جامعه جلوگیری کرده و این نهاد را در انجام مسئولیت خطیر خود یاری نمایند.
مسئولان امر ضمن توجه به میراث ماندگار تجربه‌ی افرادی که طی سال‌های گذشته مخلصانه در این مسیر اقدام نموده‌اند، بایستی مباحث نوین مدیریتی را در این حوزه باز تعریف نموده و تحول در خوری برای این امر مهم به وجود آورند.
به منظور دستیابی به این مهم ضمن پیشنهاد بازنگری و باز تعریف عالمانه‌ی چشم انداز کمیته امداد امام خمینی (ره) و بالاخص چشم انداز حوزه‌ی مشارکت‌های مردمی پیشنهاد می‌شود که رویکرد سیستمی و اقتضایی در اداره‌ی امور مشارکت‌های مردمی با تأکید بر اعتمادسازی مد نظر قرار گیرند.
این مطلب برداشت و خلاصه‌ای از مقاله "بررسی تاثیر ایده های نو برای حکمرانی عرصه خیر و نیکوکاری در کمیته امداد امام خمینی (ره)" نوشته "دکتر سید مصطفی موسوی، پیمان پیروز" است که در همایش خیرماندگار شرکت کرده و در سیویلیکا منتشر شده است.
دیدگاههای بازدیدکنندگان
خیلی ممنونم چراغ راه بود مطالب.
441 روز پیش ارسال پاسخ